به نام خدا
قسمتی از کتاب چهل حديث امام مهدى عليه السلام
در كلام اميرالمومنين عليه السلام
سيد صادق سيد نژاد
انتشارات مسجد مقدس جمكران
زمين خالى از حجّت نمىماند در جهان بينى مكتب اهلبيت عليهم السّلام انسان بدون امام معصوم، و زمين خالى از حجّت بحق الهى، نخواهد ماند؛ چرا كه بدون امام معصوم هدايت و كمال صحيح و شايسته انسانى ميسّر نخواهد شد. بعلاوه حفظ نظام هستى به بركت وجود حجتهاى خداوند است. بر اين حقيقت در جاى جاى روايات رسول اكرمصلى الله عليه و آله و ائمه اطهارعليهم السّلام به شيوههاى مختلف تصريح شده است. منتهى گاهى زمينه و شرايط براى حضور علنى و آشكار امامعليه السلام فراهم است در نتيجه او به گونهاى كه همه مردم او را مىشناسند و به او دسترسى دارند در ميان آنها زندگى مىكند، اما در شرايط خاصى به جهت وجود خطرات جانى يا مصالح ديگرى كه خداوند به آنها عالمتر است مشيّت الهى اقتضاء مىنمايد كه امامعليه السلام پنهان از چشم مردم زندگى كند. در اين باره روايات زيادى نقل شده است. جهت آشنايى بيشتر با اين موضوع به ذكر دو حديث از روايات حضرت علىعليه السلام اكتفا مىشود.
- عن علىعليه السلام قال: اللّهم انه لابدَّ لارضك من حجّة لك على خلقك، يهديهم الى دينك و يعلّمهم علمك لئلا تبطل حجّتك و لا يضلّ أتباع اوليائك بعد اذ هديتهم به اما ظاهر ليس بالمطاع او مكتتم مترقّب، ان غاب عن النّاس شخصُهُ فى حال هدايتهم فانّ علمه و آدابه فى قلوب المؤمنين مثبتة، فهم بها عاملون.
[3] بار خدايا! همواره بايد در روى زمين تو حجتى براى بندگانت داشته باشى تا خلق را به دينت راهنمايى كند، و علم تو را به آنها بياموزد تا حجّت تو تباه نشود و پيروان اولياء تو بعد از آنكه آنها را هدايت كردهاى دوباره گمراه نگردند. [حجت تو] يا ظاهر و آشكار خواهد بود كه اطاعت او را نمىكنند و يا از ديدهها نهان خواهد بود كه مردم در انتظار او به سر مىبرند. اگر شخص و جسم او در حال هدايت مردم از آنان غائب باشد علم و آدابش در قلبهاى عاشقان حق پايدار است و آنها به آن علم و آداب پايبند هستند و به آن عمل مىكنند.
- اللّهم بلى لا تخلو الارض من قائم لِلّه بحجّةٍ: امّا ظاهراً مشهوراً و امّا خائفاً مَغموراً لئلا تبطُلَ حجج اللّه و بيّناته و كم ذا و أين؟ اولئك واللّهِ الاقلّون عدداً و الاعظمون عنداللّه قدراً يحفظُ اللّه بهم حُججه و بيّناته... اولئك خلفاء اللّه فى ارضهِ و الدعاةِ الى دينهِ.
[4] ... بارخدايا آرى! زمين از امامى كه قيام بر حق كند خالى نخواهد ماند. او يا آشكار و شناخته شده است يا ترسان و پنهان است تا حجتها و دليلهاى روشن خدا (يعنى اصول و احكام دين و تعاليم انبياء) از بين نرود. اما اينكه ايشان چند نفرند و كجايند؟ به خدا سوگند از نظر تعداد آنها بسيار كم هستند ولى از جهت منزلت و بلندمرتبهگى در نزد خداوند بسيار بزرگوارند. خداوند به وسيله ايشان حجّتها و دليلهاى روشن خود را حفظ مىكند... آنان خلفا و نمايندگان خدا در روى زمين هستند و مردم را به سوى دين و احكام و مقررات او دعوت مىكنند...
نَسَب حضرت مهدىعليه السلام
در لابلاى سخنان على بن ابيطالبعليه السلام روايات زيادى در زمينه معرفى نسب امام زمانعليه السلام به چشم مىخورد كه به يك بيان مجموعه اين قبيل از روايات به سه دسته تقسيم مىشوند. در بخشى از آنها او را فرزند خودشان معرفى مىكنند، در قسمتى ديگر آن حضرت را از فرزندان حضرت فاطمه عليها السّلام و بالاخره در دستهاى از روايات حضرت مهدىعليه السلام را از اولاد امام حسينعليه السلام معرفى كرده اند.
- عن ابى جعفر محمد بن علىعليه السلام قال: خطب اميرالمؤمنين على بن ابيطالبعليه السلام بالكوفة بعد منصرفه من النهروان... فحمد اللّه و اثنى عليه و صلىّ على رسول اللّه صلى الله عليه و آله و ذكر ما انعم اللّه على نبيّه و عليه ثم قال: ...و مِنْ وُلدى مهدىُّ هذِهِ الاُمّة
[5] امام محمد باقرعليه السلام مىفرمايند: اميرالمؤمنين على بن ابيطالبعليه السلام وقتى كه از جنگ نهروان به كوفه برگشتند براى مردم خطبه اى خواندند... در آن خطبه نخست خدا را سپاس گفتند و درود به روان پيامبرصلى الله عليه و آله فرستادند و نعمتهايى را كه خداوند به رسولش و بر خود آن حضرت عنايت كرده است يكى يكى شمردند سپس در ادامه فرمودند: از جمله نعمتهاى خداوند بر من آن است كه مهدىّ اين امّت از فرزندان من است.
- عن زرّبن حبيش سمع عليّاً [عليه السلام ] يقول: المهدىّ رجلٌ منّا مِنْ وُلد فاطمة.
[6] زرّبن حبيش شنيد كه على بن ابيطالبعليه السلام مىفرمود: مهدى مردى از ما اهلبيت و از فرزندان حضرت فاطمه زهرا است.
- ...عن على بن موسى الرضاعليه السلام عن ابيه... عن ابيه اميرالمؤمنين على بن ابيطالبعليه السلام انه قال: التّاسِعُ مِنْ وُلْدِك يا حُسَيْنُ هُوَ القائِمُ بالحق...
[7] ... حضرت امام رضاعليه السلام از پدر بزرگوارش موسى بن جعفرعليه السلام و او نيز از پدرش... او از امام حسينعليه السلام و آن حضرت از اميرالمؤمنين على بن ابيطالبعليه السلام روايت كرده است كه آن حضرت خطاب به امام حسينعليه السلام فرمودند: نهمين فرزند تو اى حسين! قائم بر حقّ (مهدىعليه السلام ) است...
- عن ابن العياش قال: حدثّنى الشيخ الثقة ابوالحسين بن عبدالصمد بن علىّ... عن نوح بن دراج عن يحيى عن الاعمش ... انهم كانوا عند علىبن ابيطالبعليه السلام ... و اذا اقبل الحسينعليه السلام يقول: بأبى انت يا ابا ابن خيرة الاماء. فقيل يا اميرالمؤمنين ما بالك؟ تقول هذا للحسن و هذا للحسينعليه السلام ؟ و من ابن خيرة الاماء؟ فقال: ذاك الفقيد الطريد الشريد م-ح-م-د بن الحسن بن على بن محمّد بن علىبن موسى بن جعفربن محمّدبن على بن الحسين هذا و وضع يده على رأس الحسينعليه السلام.
[8] ابن عياش در كتاب مقتضب مىگويد: شيخ ابوالحسين بن عبدالصمد بن على از نوح بن دراج و چند نفر ديگر نقل كرد كه آنها در حضور اميرالمؤمنينعليه السلام بودند، وقتى امام حسينعليه السلام وارد شد حضرت به ايشان فرمودند: پدرم به قربان پدر فرزند بهترين كنيزها!
به آن حضرت گفته شد: يا اميرالمؤمنين علّت چيست كه براى امام حسينعليه السلام اين تعابير را به كار مىبريد؟ فرزند بهترين كنيزها كيست؟
حضرت علىعليه السلام در جواب فرمودند: او گمشدهاى است كه از نزديكان و خويشاوندان و وطن خود دور است، نام او م-ح-م-د فرزند حسن بن على بن محمد بن على بن موسى بن جعفر بن محمد بن على بن الحسين است؛ در اين هنگام دست خود را بر سر مبارك امام حسينعليه السلام نهاده فرمودند: همين حسينعليه السلام .
[3] كمالالدين، ج 1ص 302ح .11
[4] نهجالبلاغه فيض الاسلام، حكمت 139ص .1158
[5] معانىالاخبار، ج 1ص 138باب 28ح 9ط دار الكتب الاسلاميه؛ بحارالانوار، ج 35ص .45
[6] ملاحم ابن طاووس، ص 175ح 203 كنزالعمال، ج 14ص 591ح .39675
[7] كمال الدين، ج 1ص 304 اثباةالهداة، ج 6ص 395
[8] بحارالانوار، ج 51ص 110و 111