به نام خدا
قسمتی از کتاب چهل حديث امام مهدى عليه السلام
در كلام اميرالمومنين عليه السلام
سيد صادق سيد نژاد
انتشارات مسجد مقدس جمكران

زمين خالى از حجّت نمى‏ماند
در جهان بينى مكتب اهل‏بيت ‏عليهم السّلام انسان بدون امام معصوم، و زمين خالى از حجّت بحق الهى، نخواهد ماند؛ چرا كه بدون امام معصوم هدايت و كمال صحيح و شايسته انسانى ميسّر نخواهد شد. بعلاوه حفظ نظام هستى به بركت وجود حجت‏هاى خداوند است. بر اين حقيقت در جاى جاى روايات رسول اكرم‏صلى الله عليه و آله و ائمه اطهارعليهم السّلام به شيوه‏هاى مختلف تصريح شده است. منتهى گاهى زمينه و شرايط براى حضور علنى و آشكار امام‏عليه السلام فراهم است در نتيجه او به گونه‏اى كه همه مردم او را مى‏شناسند و به او دسترسى دارند در ميان آن‏ها زندگى مى‏كند، اما در شرايط خاصى به جهت وجود خطرات جانى يا مصالح ديگرى كه خداوند به آنها عالم‏تر است مشيّت الهى اقتضاء مى‏نمايد كه امام‏عليه السلام پنهان از چشم مردم زندگى كند. در اين باره روايات زيادى نقل شده است. جهت آشنايى بيشتر با اين موضوع به ذكر دو حديث از روايات حضرت على‏عليه السلام اكتفا مى‏شود.
- عن على‏عليه السلام قال: اللّهم انه لابدَّ لارضك من حجّة لك على خلقك، يهديهم الى دينك و يعلّمهم علمك لئلا تبطل حجّتك و لا يضلّ أتباع اوليائك بعد اذ هديتهم به اما ظاهر ليس بالمطاع او مكتتم مترقّب، ان غاب عن النّاس شخصُهُ فى حال هدايتهم فانّ علمه و آدابه فى قلوب المؤمنين مثبتة، فهم بها عاملون. [3]
بار خدايا! همواره بايد در روى زمين تو حجتى براى بندگانت داشته باشى تا خلق را به دينت راهنمايى كند، و علم تو را به آنها بياموزد تا حجّت تو تباه نشود و پيروان اولياء تو بعد از آنكه آن‏ها را هدايت كرده‏اى دوباره گمراه نگردند. [حجت تو] يا ظاهر و آشكار خواهد بود كه اطاعت او را نمى‏كنند و يا از ديده‏ها نهان خواهد بود كه مردم در انتظار او به سر مى‏برند. اگر شخص و جسم او در حال هدايت مردم از آنان غائب باشد علم و آدابش در قلب‏هاى عاشقان حق پايدار است و آن‏ها به آن علم و آداب پايبند هستند و به آن عمل مى‏كنند.
- اللّهم بلى لا تخلو الارض من قائم لِلّه بحجّةٍ: امّا ظاهراً مشهوراً و امّا خائفاً مَغموراً لئلا تبطُلَ حجج اللّه و بيّناته و كم ذا و أين؟ اولئك واللّهِ الاقلّون عدداً و الاعظمون عنداللّه قدراً يحفظُ اللّه بهم حُججه و بيّناته... اولئك خلفاء اللّه فى ارضهِ و الدعاةِ الى دينهِ. [4]
... بارخدايا آرى! زمين از امامى كه قيام بر حق كند خالى نخواهد ماند. او يا آشكار و شناخته شده است يا ترسان و پنهان است تا حجت‏ها و دليل‏هاى روشن خدا (يعنى اصول و احكام دين و تعاليم انبياء) از بين نرود. اما اينكه ايشان چند نفرند و كجايند؟ به خدا سوگند از نظر تعداد آن‏ها بسيار كم هستند ولى از جهت منزلت و بلندمرتبه‏گى در نزد خداوند بسيار بزرگوارند. خداوند به وسيله ايشان حجّت‏ها و دليل‏هاى روشن خود را حفظ مى‏كند... آنان خلفا و نمايندگان خدا در روى زمين هستند و مردم را به سوى دين و احكام و مقررات او دعوت مى‏كنند...

نَسَب حضرت مهدى‏عليه السلام
در لابلاى سخنان على بن ابيطالب‏عليه السلام روايات زيادى در زمينه معرفى نسب امام زمان‏عليه السلام به چشم مى‏خورد كه به يك بيان مجموعه اين قبيل از روايات به سه دسته تقسيم مى‏شوند. در بخشى از آنها او را فرزند خودشان معرفى مى‏كنند، در قسمتى ديگر آن حضرت را از فرزندان حضرت فاطمه‏ عليها السّلام و بالاخره در دسته‏اى از روايات حضرت مهدى‏عليه السلام را از اولاد امام حسين‏عليه السلام معرفى كرده‏ اند.
- عن ابى جعفر محمد بن على‏عليه السلام قال: خطب اميرالمؤمنين على بن ابيطالب‏عليه السلام بالكوفة بعد منصرفه من النهروان... فحمد اللّه و اثنى عليه و صلىّ على رسول اللّه ‏صلى الله عليه و آله و ذكر ما انعم اللّه على نبيّه و عليه ثم قال: ...و مِنْ وُلدى مهدىُّ هذِهِ الاُمّة [5]
امام محمد باقرعليه السلام مى‏فرمايند: اميرالمؤمنين على بن ابيطالب‏عليه السلام وقتى كه از جنگ نهروان به كوفه برگشتند براى مردم خطبه‏ اى خواندند... در آن خطبه نخست خدا را سپاس گفتند و درود به روان پيامبرصلى الله عليه و آله فرستادند و نعمت‏هايى را كه خداوند به رسولش و بر خود آن حضرت عنايت كرده است يكى يكى شمردند سپس در ادامه فرمودند: از جمله نعمت‏هاى خداوند بر من آن است كه مهدىّ اين امّت از فرزندان من است.
- عن زرّبن حبيش سمع عليّاً [عليه السلام ] يقول: المهدىّ رجلٌ منّا مِنْ وُلد فاطمة. [6]
زرّبن حبيش شنيد كه على بن ابيطالب‏عليه السلام مى‏فرمود: مهدى مردى از ما اهلبيت و از فرزندان حضرت فاطمه زهرا است.
- ...عن على بن موسى الرضاعليه السلام عن ابيه... عن ابيه اميرالمؤمنين على بن ابيطالب‏عليه السلام انه قال: التّاسِعُ مِنْ وُلْدِك يا حُسَيْنُ هُوَ القائِمُ بالحق... [7]
... حضرت امام رضاعليه السلام از پدر بزرگوارش موسى بن جعفرعليه السلام و او نيز از پدرش... او از امام حسين‏عليه السلام و آن حضرت از اميرالمؤمنين على بن ابيطالب‏عليه السلام روايت كرده است كه آن حضرت خطاب به امام حسين‏عليه السلام فرمودند: نهمين فرزند تو اى حسين! قائم بر حقّ (مهدى‏عليه السلام ) است...
- عن ابن العياش قال: حدثّنى الشيخ الثقة ابوالحسين بن عبدالصمد بن علىّ... عن نوح بن دراج عن يحيى عن الاعمش ... انهم كانوا عند على‏بن ابيطالب‏عليه السلام ... و اذا اقبل الحسين‏عليه السلام يقول: بأبى انت يا ابا ابن خيرة الاماء. فقيل يا اميرالمؤمنين ما بالك؟ تقول هذا للحسن و هذا للحسين‏عليه السلام ؟ و من ابن خيرة الاماء؟ فقال: ذاك الفقيد الطريد الشريد م-ح-م-د بن الحسن‏ بن على‏ بن محمّد بن على‏بن موسى ‏بن جعفربن محمّدبن على ‏بن الحسين هذا و وضع يده على رأس الحسين‏عليه السلام. [8]

ابن عياش در كتاب مقتضب مى‏گويد: شيخ ابوالحسين بن عبدالصمد بن على از نوح بن دراج و چند نفر ديگر نقل كرد كه آن‏ها در حضور اميرالمؤمنين‏عليه السلام بودند، وقتى امام حسين‏عليه السلام وارد شد حضرت به ايشان فرمودند: پدرم به قربان پدر فرزند بهترين كنيزها!
به آن حضرت گفته شد: يا اميرالمؤمنين علّت چيست كه براى امام حسين‏عليه السلام اين تعابير را به كار مى‏بريد؟ فرزند بهترين كنيزها كيست؟
حضرت على‏عليه السلام در جواب فرمودند: او گمشده‏اى است كه از نزديكان و خويشاوندان و وطن خود دور است، نام او م-ح-م-د فرزند حسن بن على بن محمد بن على بن موسى بن جعفر بن محمد بن على بن الحسين است؛ در اين هنگام دست خود را بر سر مبارك امام حسين‏عليه السلام نهاده فرمودند: همين حسين‏عليه السلام .


[3] كمال‏الدين، ج 1ص 302ح .11
[4] نهج‏البلاغه فيض الاسلام، حكمت 139ص .1158

[5] معانى‏الاخبار، ج 1ص 138باب 28ح 9ط دار الكتب الاسلاميه؛ بحارالانوار، ج 35ص .45
[6] ملاحم ابن طاووس، ص 175ح 203 كنزالعمال، ج 14ص 591ح .39675

[7] كمال الدين، ج 1ص 304 اثباةالهداة، ج 6ص 395
[8] بحارالانوار، ج 51ص 110و 111